Darshan Shastro-Book-દર્શન શાસ્ત્રો-બુક

છ-દર્શનશાસ્ત્રો ની સરખામણી અને સાર 

વિષય	સાંખ્ય	યોગ	ઉત્તર-મીમાંસા (વેદાંત)	પૂર્વ-મીમાંસા	ન્યાય	વૈશેષિક
આચાર્ય	કપિલ	પતંજલિ	વેદ-વ્યાસ	જૈમીની	ગૌતમ	કણાદ
વાદ	પરિણામ-વાદ	પરિણામ-વાદ	વિવર્ત-વાદ	આરંભ-વાદ	આરંભ-વાદ	આરંભ-વાદ
કાંડ	જ્ઞાન-કાંડ	ઉપાસના-કાંડ	જ્ઞાન-કાંડ	કર્મ-કાંડ	જ્ઞાન-કાંડ	જ્ઞાન-કાંડ
જગત	પ્રકૃતિનું પરિણામ ૨૩-તત્વવાળું	પ્રકૃતિનું પરિણામ ૨૩-તત્વવાળું	ચેતન નો વિવર્ત	અનંત-પ્રવાહ- રૂપ સંયોગ-વિયોગ-વાળું	પરમાણુ- આરંભિત સંયોગ-વિયોગ- વાળું	પરમાણુ-આરંભિત સંયોગ-વિયોગ- વાળું
જગત નું કારણ	ત્રણ ગુણવાળી પ્રકૃતિ	કર્મ અનુસાર  પ્રકૃતિ- નિયામક-ઈશ્વર	અભિન્ન એવા  નિમિત્ત- ઉપાદાન ઈશ્વર	જીવ નું અદૃષ્ટ સ્વરૂપ- પરમાણુ	પરમાણુ-ઈશ્વર વગેરે-૯ (તત્વ)	પરમાણુ-ઈશ્વર વગેરે-૯ (તત્વ)
ઈશ્વર (પરમાત્મા)	------------	પુરુષ (વિશેષ)	માયા-વિશિષ્ટ ચેતન	----------	વિભુકર્તા (વિશેષ) (જ્ઞાન-ગુણવાન)	વિભુકર્તા (વિશેષ) (જ્ઞાન-ગુણવાન)
જીવ (આત્મા)	અસંગ ચેતન ભોક્તા	અસંગ ચેતન કર્તા-ભોક્તા	અવિદ્યા (માયા) વિશિષ્ટ ચેતન	જડ-ચેતનાત્મક કર્તા-ભોક્તા	ગુણવાન-કર્તા- ભોકતા	ગુણવાન-કર્તા- ભોકતા
આત્મ-પરિમાણ	વિભુ નાના	વિભુ નાના	વિભુ-એક	વિભુ નાના	વિભુ નાના	વિભુ નાના
પ્રમાણ	પ્રત્યક્ષ-અનુમાન- શબ્દ	પ્રત્યક્ષ-અનુમાન- શબ્દ	૬-જાતના પ્રમાણ	૬-જાતના પ્રમાણ	પ્રત્યક્ષ-અનુમાન- શબ્દ-ઉપમાન	પ્રત્યક્ષ-અનુમાન
બંધન નો હેતુ	અવિવેક	અવિવેક	અવિદ્યા (માયા)	નિષિદ્ધ કર્મ	અજ્ઞાન	અજ્ઞાન
બંધન	અધ્યાત્મ-વગેરે  ત્રણ પ્રકારનાં દુઃખ	પ્રકૃતિ-પુરુષ- અવિદ્યા-વગેરે પાંચ કલેશ	અવિદ્યા અને તેનું કાર્ય	નરક વગેરે દુઃખ નો સંબંધ	૨૧ -જાતના દુઃખ	૨૧ -જાતના દુઃખ
મોક્ષ	ત્રણ પ્રકારના દુઃખ નો નાશ	અવિદ્યા-વગેરે પાંચ કલેશ ની  નિવૃત્તિ	અવિદ્યા અને  કાર્ય ની નિવૃત્તિ પરમાનંદ પ્રીતિ	સ્વર્ગ-પ્રાપ્તિ	૨૧-જાતના  દુઃખનો નાશ	૨૧-જાતના  દુઃખનો નાશ
મોક્ષ નું સાધન	પ્રકૃતિ-પુરુષ વિવેક	નિર્વિકલ્પ સમાધિ પૂર્વક-વિવેક	બ્રહ્મ-અને આત્માના ઐક્ય  નું જ્ઞાન	વેદ-વિહિત-કર્મ	આત્મ-જ્ઞાન	આત્મ-જ્ઞાન
અધિકારી	વિરક્ત	વિક્ષિપ્ત ચિત્તવાળો	સાધન- ચાતુસ્ત્ય સંપન્ન	કર્મ-ફળમાં આસક્ત	દુઃખ મટાડવાની ઇચ્છાવાળો- કુતર્કી	દુઃખ મટાડવાની ઇચ્છાવાળો- કુતર્કી
સત્તા	જીવ-જગત- પરમાર્થ-સત્તા	જીવ-જગત- પરમાર્થ-સત્તા	પરમાર્થ-રૂપ- પરમાત્મ-સત્તા અનિર્વચનીય	જીવ-જગત- પરમાર્થ-સત્તા	જીવ-જગત- પરમાર્થ-સત્તા	જીવ-જગત- પરમાર્થ-સત્તા
ઉપયોગ	ત્વં-પદાર્થ શોધન	ચિત્તની એકાગ્રતા	તત્વજ્ઞાન પૂર્વક-મોક્ષ	ચિત્ત-શુદ્ધિ	મનન	મનન