Dec 10, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-686

 

અધ્યાય-૩૮-વિદુરનીતિ (ચાલુ)


II विदुर उवाच II ऊर्ध्व प्राणात्ध्युत्क्रामंति यूनः स्थविर आयति I प्रत्युथानाभिवादाभ्यां पुनस्तान्प्रतिपध्यते  II १ II

વિદુર બોલ્યા-વૃદ્ધ પુરુષ આવે ત્યારે (તેનું સ્વાગત કરવા) તરુણના પ્રાણો ઊંચે ચડી જાય છે,છતાં તે ઉઠીને તેને અભિવંદન કરીને પુનઃ પ્રાણોને પોતાના સ્થાનમાં પ્રાપ્ત કરે છે.પણ,ધીર પુરુષે જયારે પોતાને ઘેર સત્પુરુષ આવે ત્યારે પ્રથમ તેને બેસવા માટે આસન આપવું,પછી પાણીથી તેના પગ ધોવા,ને પછી કુશળ પૂછીને તેને આદરથી ભોજન કરાવવું.

વૈદ્ય,શસ્ત્રકર્તા,બ્રહ્મચર્યથી ભ્રષ્ટ,ચોર,ક્રૂર,મદ્યપાન કરનારો,ગર્ભપાત કરાવનારો,સેનાથી જીવિકા ચલાવનારો અને વેદવિક્રય કરનારો-એટલા તો પાણીને માટે પણ યોગ્ય નથી છતાં એમાંનો કોઈ અતિથિ તરીકે પોતાને ત્યાં આવેલો હોય તો તેનું પ્રેમથી સ્વાગત કરવું.મીઠું,રાંધેલું અન્ન,દહીં,દૂધ,મધ,તેલ,ઘી,તલ,માંસ,ફળ,મૂળ,શાક,રંગીત વસ્તુ,સર્વ સુગંધી પદાર્થો અને ગોળ,એટલી વસ્તુઓ વેચવા યોગ્ય નથી,પરંતુ એ વેચનારો અતિથિ તરીકે આવ્યો હોય તો તેનું સ્વાગત કરવું (5)

Dec 9, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-685

 

દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા લોકો,જેવી બીજાના દોષ જોવાની ઈચ્છા રાખે છે તેવી તેમના ઉત્તમ ગુણો જોવાની ઈચ્છા રાખતા નથી.ઉત્કૃષ્ટ અર્થસિદ્ધિની જેઓને ઈચ્છા હોય તેણે પ્રથમથી જ ધર્માચરણ કરવું કારણકે જેમ,અમૃત સ્વર્ગલોકમાંથી દૂર જતું નથી તેમ અર્થ-ધન ધર્મથી દૂર જતું નથી,જેણે પાપથી દૂર થયેલા પોતાના મનને કલ્યાણમાં જોડ્યું છે,તેણે પ્રકૃતિ (માયા)તથા વિકૃતિ(મહત તત્વ-આદિ) સર્વને જાણ્યું છે.જે મનુષ્ય ધર્મ,અર્થ તથા કામનું યથાસમય સેવન કરે છે તેને આ લોકમાં ધર્મ,અર્થ અને કામનો સંબન્ધ પ્રાપ્ત થાય છે.જે મનુષ્ય ક્રોધ તથા હર્ષના ઉપડેલા વેગને સારી રીતે કબ્જે રાખે છે અને જે સંકટમાં મુંઝાતો નથી તેને લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થાય છે (51)

Dec 8, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-684

 

બુદ્ધિ,કુલીનતા,શાસ્ત્રજ્ઞાન,ઇન્દ્રિય નિગ્રહ,પરાક્રમ,અલ્પ ભાષણ,યથાશક્તિ દાન અને કૃતજ્ઞતા આ આઠ ગુણો પુરુષોને દીપાવે છે.વળી રાજા જે મનુષ્યનો સત્કાર કરે છે તે મનુષ્યમાં બીજા ગુણો ન હોય તો પણ આ રાજસન્માનરૂપી ગુણ જે મનુષ્યમાં હોય તે ગુણી છે એમ મનાય છે,ને આ ગુણ તેને દીપાવે છે.(32)

Dec 7, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-683

અધ્યાય-૩૭-વિદુરનીતિ (ચાલુ)


II विदुर उवाच II सप्तदशेमान राजेन्द्र मनुः स्वायंभुवोब्रवीत I वैचित्रविर्य पुरुषानाकाशं मुष्टिभिर्न्घत :II १ II

વિદુર બોલ્યા-હે વિચિત્રવીર્યના પુત્ર,હે રાજેન્દ્ર,હવે પછી કહેલા સત્તર પુરુષોને સ્વાયંભુવ મનુએ,

મુષ્ટિથી આકાશને પ્રહાર  કરનારા (અર્થાંત અતિમૂર્ખ) કહ્યા છે.

જે ઉપદેશ કરવા યોગ્ય ના હોય તેને ઉપદેશ કરનારો,અલ્પ લાભથી સંતોષ માનીને બેસી રહેનારો,પોતાના કાર્ય માટે વારંવાર શત્રુની સેવા કરનારો,સ્ત્રીઓને સાચવ્યા કરવાથી પોતાનું કલ્યાણ માનનારો,યાચના ન કરવા જેવાની યાચના કરનારો,બડાઈ માનનારો,સારા કુળમાં જન્મી અયોગ્ય કામ કરનારો,પોતે નિર્બળ છતાં બળવાનની સામે નિત્ય વેર રાખનારો,અશ્રધ્ધાળુને હિતની વાત કહેનારો,ન ઇચ્છવા જેવી વસ્તુની ઈચ્છા રાખનારો,સસરો હોઈને વહુની મશ્કરી કરનારો,વહુના પિતા વગેરેથી આપત્તિમાં રક્ષણ મેળવીને તેઓથી જ માનની ઈચ્છા રાખનારો,પરસ્ત્રીમાં બીજ વાવનારો,સ્ત્રીની સાથે વારંવાર લડાઈ કરનારો,વસ્તુ લીધા પછી 'મને યાદ નથી'તેમ કહેનારો,વાણીથી આપવાનું કહ્યા પછી યાચક યાચના કરે એટલે દાન આપ્યા વિના જ બડાઈ મારનારો,અને ખોટાને ખરું ઠરાવનારો-આ સત્તરને યમદૂતો નરકમાં લઇ જાય છે.(6)

Dec 6, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-682

જેમ,હંસો સુકાયેલા સરોવરને છોડી દૂર જાય છે તેમ,ચંચળ ચિત્તવાળા,અવિવેકી,ઇન્દ્રિયોના દાસ થયેલા પુરુષને લક્ષ્મી છોડીને દૂર જાય છે.જેમ,વાદળાં કે ક્ષણમાં એકઠાં થાય છે અને ક્ષણમાં નષ્ટ થઇ જાય છે તેમ,દુર્જનોનો એવો સ્વભાવ છે કે તેઓ કારણ વિના જ એકાએક ક્રોધ કરે છે ને કારણ વિના જ પ્રસન્ન થાય છે.મિત્રોએ પોતાનો સત્કાર કરીને કે પોતાનું કામ કરી આપ્યું હોય છતાં જેઓ મિત્રોનું હિત કરતા નથી તેવા કૃતઘ્નીઓ જયારે મરી જાય છે ત્યારે તેમના શબને માંસભક્ષક પ્રાણીઓ પણ 

(પોતે તેવા થઇ જાય એ ડરથી)ખાતા નથી.પોતાની પાસે ધન હોય અથવા ન હોય તો પણ મિત્રોની પાસે માંગણી કરવી જ જોઈએ કારણ કે માગ્યા વિના મિત્રોના સારની તથા અસારતાની પરીક્ષા થતી નથી (43)

Dec 5, 2024

Mahabharat-Gujarati-As It Is-મહાભારત ગુજરાતી-મૂળરૂપે-681

 

જે સર્વનું કલ્યાણ ઈચ્છે છે,કોઈના અક્લ્યાણની ઈચ્છા કરતો નથી,સત્ય બોલે છે,કોમળ ભાવ રાખે છે,ને ઇન્દ્રિયોને વશમાં રાખે છે તે ઉત્તમ પુરુષ છે.જે મિથ્યા સાંત્વન કરતો નથી,આપવા કહેલી વસ્તુ આપે છે અને બીજાનાં છિદ્રોને જાણે છે તે મધ્યમ પુરુષ છે.દુઃખ વડે ઉપદેશ કરાય તેવો,માર ખાનાર,શસ્ત્રોથી ઘવાતાં છતાં ક્રોધને લીધે પાછો ન ફરનાર,કૃતઘ્ની,કોઈનો પણ મિત્ર નહિ,ને દુષ્ટ અંતઃકરણવાળો પુરુષ અધમ વૃત્તિવાળો કહેવાય છે.(18)