કે જે સુખોમાં,ઈન્દ્રનું રાજ્ય અને લક્ષ્મી સંબંધી સુખ તો,જળના પૂરમાં ખડની પેઠે તણાઈ જાય છે.
ઉદ્દાલકનો જીવ બ્રહ્મભાવને પ્રાપ્ત થતાં,તેનું શરીર છ મહિના સુધી એમ ને એમ (મૃતાવસ્થામાં) બેઠું રહી,સૂર્યના કિરણો થી સુકાઈ જઈને,બહારના પવનના પ્રવેશથી ભુંભાટ કરવા લાગતાં,અને તેની નસો-રૂપી તારો,રણકાર કરવા લાગતાં,જાણે વીણાના તાર ઝણઝણી ઉઠ્યા હોય તેવું જણાવા લાગ્યું.
આ સમયમાં,જગદંબા-સહિત,પીળા કેશોવાળી,અને સઘળી સાથે રહેનારી જોગણીઓ,
જાણે,કોઈ ભક્તની કામના પૂરી કરવાની હોય,તે માટે,તે આકાશમાંથી એ પર્વતની ભૂમિ પર આવી.
આ જોગણીઓમાંથી,જે જોગણી,રાત્રિના સમયમાં નવાંનવાં ચરિત્રો કરે છે,
અને જેને સઘળા દેવતાઓ નમે છે-એવી-ચામુંડા-દેવીએ,
પોતાના મુકુટ ની અણી પર,તે ઉદ્દાલકના શરીર ને ભૂષણ ની જેમ સ્થાપી દીધું.
(નોંધ-વિચારનાર ને અહી ઘણી વસ્તુ પ્રકાશમાં આવી સમજાય તેમ છે)
હે,રામ,જેનું (ઉદ્દાલકનું) દુર્ગંધ-વાળું શબ પણ દેવી ના મસ્તકના ભૂષણ થઈને સર્વથી ઉત્કૃષ્ટ થયું,
તેને પોતાને સર્વોત્કૃષ્ટ પદ મળ્યું,એમાં શું કહેવું?
હે,રામ,"દૃશ્યો ના વિવેક" થી સ્ફુરતી,બ્રહ્માનંદ-રૂપી-ચિત્ત-વૃત્તિ,જે પુરુષના હૃદયમાં ફેલાય,
તે પુરુષ,વ્યવહારમાં ફરતો હોય,તો પણ,તેને,સત્ય-શાંતિ-સંતોષ-વગેરેનો વિયોગ થતો નથી.
એટલું જ નહિ,પણ તેને ઊંચામાં ઊંચું,મોક્ષ-રૂપી ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
(૫૬) માયા અને વાસનાથી રહિત જ્ઞાની વ્યવહારમાં પણ સમાધિસ્થ છે
વસિષ્ઠ કહે છે કે-એ પ્રમાણે,વિચારના-વૈરાગ્યના-તથા સમાધિના અભ્યાસનો-ક્રમથી વિહાર કરતાં,
પોતાથી જ પોતાના આત્મા નો અનુભવ કરીને,તમે અત્યંત વિશાળ પદમાં શાંત થાઓ.
શાસ્ત્રના શ્રવણથી,શાસ્ત્રાર્થ-તત્વની પરીક્ષાથી,ગુરુના ઉપદેશથી અને પોતાના ચિત્તના શોધનથી,
સર્વ દૃશ્યોના ક્ષય નો અભ્યાસ કરીને,જ્યાં સુધી,તેથી (ઉપરના સર્વથી) થયેલા સર્વ દૃશ્યો ના બાધ દ્વારા,
પરમ-પદમાં શાંતિ મળે,ત્યાં સુધી "વિચાર" કર્યા કરવો જોઈએ.
કેમ કે એકલી બુદ્ધિથી જ એ પરમ પવિત્ર પદની પ્રાપ્તિ થાય છે.
કલંકોથી રહિત,જ્ઞાન-યુક્ત,અને સુક્ષ્મ અર્થમાં પ્રવેશ કરવાની શક્તિ-વાળી "બુદ્ધિ" -
એ બીજાં સાધનોની સગવડ ના હોય,તો પણ (માત્ર વિચારથી) મનુષ્યને અવિચળ પદમાં પહોંચાડે છે.
રામ પૂછે છે કે-હે,ગુરૂ મહારાજ,તત્વને જાણ્યા પછી-
એક પુરુષ વ્યવહારમાં તત્પર રહેવા છતાં,પણ સમાધિમાં રહેલાની પેઠે,શાંત રહેતો હોય,
અને બીજો પુરુષ એકાંતમાં બેસીને સમાધિ કર્યા કરતો હોય,તો તે બેમાં કયો પુરુષ શ્રેષ્ઠ છે? એ મને કહો.
વસિષ્ઠ કહે છે કે-"આ ગુણોના સમૂહ-રૂપી સંસાર મિથ્યા જ છે" એમ જોયા કરતા પુરુષને -
ચિત્તમાં જે શીતળતા રહે છે,તે જ સમાધિ કહેવાય છે.
જો મન હોય તો જ વિક્ષેપો ના કારણ-રૂપ-દૃશ્યો (સંસારનો) સંબંધ છે,
પણ "મારે તો મન જ નથી" એવો દ્રઢ નિશ્ચય રાખીને,એક પુરુષ વ્યવહારમાં રહ્યો હોય
અને બીજો પુરુષ ધ્યાનમાં રહ્યો હોય,અને તે બંને જો અંદર શીતળ હોય -તો તે બંને સરખા જ સુખી છે.
કેમ કે-અંદર શીતળતા પ્રાપ્ત થાય એ જ અનંત તપનું ફળ છે.