અષ્ટાવક્ર ગીતા-૨૬

PREVIOUS PAGE

NEXT PAGE

INDEX PAGE

પ્રકરણ-૧૮-૩

જે હઠથી પ્રયત્ન કરે છે,તે મૂઢ (અજ્ઞાની) પુરુષ ને ચિત્ત નો નિરોધ ક્યાંથી થાય ? પણ,

--આત્મામાં જ રમણ કરનાર જ્ઞાની ને એ ચિત્ત નિરોધ સર્વદા અને સહજ હોય છે.  (૪૧)

કોઈ એક ભાવરૂપ (પ્રપંચ-માયા) ને “સત્ય” માનવાવાળો છે,

--તો બીજો કોઈ અભાવરૂપ “કશુજ નથી (મિથ્યા)” માનનારો હોય છે,જયારે

--કોઈ વિરલ એ બંને (ભાવ-અભાવ) ને નહિ માનવા વાળો “જે ને તે” સ્થિતિ માં શાંત રહે છે. (૪૨)

દુર્બુદ્ધિ પુરુષો શુદ્ધ અને અદ્વિતીય “આત્મા” ની “ભાવના” કરે છે, પણ,

--“મોહ” ને લીધે તે આત્મા ને જાણતા નથી (કે જાણવાનો પ્રયત્ન કરતા નથી) અને એથી,

--સારા યે (આખા) જીવન દરમિયાન તે “સુખ” વગરના રહે છે.   (૪૩)

મુમુક્ષુ (મોક્ષ ને ઇચ્છનાર) ની બુદ્ધિ,સંસારિક વિષયોના આલંબન (આધાર) વગર રહી શકતી નથી,

--જયારે મુક્ત ની બુદ્ધિ સર્વદા નિષ્કામ અને વિષયોના આલંબન (આધાર) વગરની હોય છે.  (૪૪)

“વિષયો-રૂપી વાઘ” ને જોઈ ને,ગભરાયેલા અને પોતાના શરીરની ચિંતા થી પોતાનું રક્ષણ કરવા,

--શરણું ઇચ્છતા તેવા મૂઢો (અજ્ઞાનીઓ) “ચિત્ત ના નિરોધ અને એકાગ્રતા” ની સિદ્ધિ માટે,

--જલ્દી થી પર્વતની ગુફા માં પ્રવેશ કરે છે.    (૪૫)

જયારે “વાસનારહિત (વાસના-વગરના) પુરુષ-રૂપ” સિંહ ને જોઈને “વિષયો-રૂપી વાઘ” નાસી જાય છે,

--અને અસમર્થ અને ક્રિયામાં આસક્ત રહેનારા તે મૂઢો (અજ્ઞાનીઓ) ખુદ આવી ને,તે,

--વાસના વગરના મુક્ત-જ્ઞાની પુરુષો નું  સેવન (સત્સંગ-વગેરે) કરે છે.   (૪૬)

નિશંક (શંકા-સંશય વગરનો) અને સ્થિર મનવાળો, જ્ઞાની-મુક્ત પુરુષ,

--મોક્ષ ને માટે ક્રિયાઓ (સાધનાઓ-કર્મો) કરતો નથી (ક્રિયાઓનો આગ્રહ રાખતો નથી) પણ,

--જોતો,સાંભળતો,સ્પર્શતો,સુંઘતો,ખાતો –(કશામાં આસક્ત થયા વિના) સુખ માં રહે છે.  (૪૭)

યથાર્થ વસ્તુ (સત્ય) ના શ્રવણ માત્ર થી જ શુદ્ધ બનેલી બુદ્ધિવાળો, અને સ્વસ્થ ચિત્તવાળો,મનુષ્ય,

--કર્મ કે અકર્મ (વિકર્મ-ઉદાસીનતા)  ને જોતો નથી.    (૪૮)

શુભ કે અશુભ ,જયારે જે કંઈ પણ કરવાનું આવે, તે એ સરળ (મુક્ત-જ્ઞાની) મનુષ્ય કરે છે,

--અને  તેનો વ્યવહાર અને ચેષ્ટા (વર્તન) બાળક ના જેવું હોય છે.(બાળક જેવું દેખાય છે)   (૪૯)

સ્વતંત્રતાથી (જ્ઞાની) “સુખ” ને પામે છે, સ્વતંત્રતાથી “પર-બ્રહ્મ” ને મેળવે છે,

-- સ્વતંત્રતાથી પરમાનંદ ને પ્રાપ્ત કરે છે, સ્વતંત્રતાથી પરમ-પદ ની (સ્વ-રૂપની) પ્રાપ્તિ થાય છે.  (૫૦)

જયારે મનુષ્ય,પોતાના આત્મા ને અકર્તા (કર્મ નહિ કરનાર) અને અભોક્તા (ફળ નહિ ભોગવનાર) માને છે,

--ત્યારે તેની બધી ચિત્ત વૃત્તિઓ નો નાશ થાય છે.     (૫૧)

ધીર (જ્ઞાની) પુરુષ ની શાંતિ વગરની (ઉચ્છ્રુંખલ) સ્વાભાવિક સ્થિતિ શોભે છે,પણ,

--સ્પૃહા (ઈચ્છા) યુક્ત ચિત્ત વાળા મૂઢ (અજ્ઞાની) ની શાંતિ કૃત્રિમ હોઈ શોભતી નથી.  (૫૨)

જેઓએ “કલ્પના” નો ત્યાગ કર્યો છે,જે બંધન વગરના છે અને જેમની બુદ્ધિ “મુક્ત” છે,

--એવા ધીર (જ્ઞાની) પુરુષો પણ કદીક (પ્રારબ્ધ વશાત)

--મોટા ભોગો ભોગવે છે અને પર્વત ની ગુફાઓમાં પણ પ્રવેશ કરે છે.   (૫૩)

પંડિત,દેવતા કે તીર્થ નું પૂજન કરતાં, અને સ્ત્રી,રાજા કે પુત્રો વગેરે ને જોતાં,

--ધીર (જ્ઞાની) પુરુષ ના મન માં કોઈ વાસના હોતી નથી.    (૫૪)

નોકરો,પુત્રો,પુત્રી,પત્ની,ભાઈ કે સગાસંબંધી ઓ મશ્કરી કરે કે ધિક્કારે,તેમ છતાં,

--યોગી (ધીર-જ્ઞાની) જરા પણ વિકાર (ક્રોધ-દુઃખ) પામતો નથી.  (૫૫)

ધીર (જ્ઞાની) પુરુષ સંતુષ્ટ (સંતોષી) છે, છતાં સંતુષ્ટ નથી, અને,

--ખિન્ન (ક્રોધિત-દુઃખી) હોવા છતાં પણ ખેદ (દુઃખ) પામતો નથી,

--તેની એવી આશ્ચર્ય-ભરી અવસ્થા તો એના જેવા જ જાણી શકે !!     (૫૬)

કર્તવ્યતા (મારું આ કર્તવ્ય છે એવું માનવું) એ જ સંસાર છે,પણ એ કર્તવ્યતા ને,

--શૂન્યાકાર,આકારરહિત,વિકારરહિત,અને દુઃખ રહિત  જ્ઞાનીઓ (તેમ) “જોતા” નથી.  (૫૭)

મૂઢ (અજ્ઞાની) કર્મો,ના,કરતો હોય,તેમ છતાં ક્ષોભ (સંકલ્પ-વિકલ્પ) ને લીધે બધે વ્યાકુળ બને છે,

--જયારે કુશળ (જ્ઞાની) પુરુષ કર્મો કરતો હોવા છતાં વ્યાકુળ થતો નથી.   (૫૮)

જ્ઞાની (શાંત બુદ્ધિ વાળો) વ્યવહારમાં પણ સુખે બેસે છે,સુખે સુએ છે,સુખે આવે છે-જાય છે,

--સુખે બોલે છે અને સુખે ખાય છે.       (૫૯)

સામાન્ય લોકો ની જેમ વ્યવહાર કરવા છતાં પણ જેને સ્વ-ભાવ થી જ દુઃખ થતું નથી,

--તે મનુષ્ય મોટા સરોવરની જેમ ક્ષોભ-રહિત,કલેશ-રહિત (વગરનો) હોઈ શોભે છે.  (૬૦)

PREVIOUS PAGE

NEXT PAGE

INDEX PAGE