Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-697

આ જગત-રૂપી ચિત્ર ભીંત વગરનું છતાં પણ ભારે આડંબર-વાળું હોય,તેમ મોઢા(નજર) આગળ ખડું થયું છે.

--આસક્તિ આપનારું--ઇન્દ્રિયોને લલચાવનારું--અનેક પ્રકારની અવિદ્યાના ભાગ-વાળું--

અનેક સૂર્યોના કિરણોથી ચકચકિત લાગતું--અનેક કલ્પો તથા યુગો-રૂપી અવયવો-વાળું--

વિવિધ રાગો-રૂપી રંગોથી રંગાયેલું--અનેક પ્રકારના વિલાસોવાળું--

અનેક પ્રકારના અનુભવો-રૂપી-આંખોવાળું--

સૂર્યોદય એન સૂર્યાસ્ત-આદિના સમયે પૂર્વ-પશ્ચિમમાં અતિ વિચિત્ર દેખાવોવાળું--

અને સૂર્ય,ચંદ્ર-આદિના ઉત્તમ પ્રકાશ-રૂપી-કળીચૂનાથી ચકચકિત લાગતી આકાશરૂપી ભીંતના દેખાવોવાળું-

આ જગત-રૂપી ઉજ્જવળ અને સ્ફુટ ચિત્ર-કોઈ પણ ભીંત વિના જ ઉઠેલું છે-એ મોટું આશ્ચર્ય છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-696

જે તે કામોમાં કોઈ પદાર્થ ઉપયોગી થવાને લીધે,ઉપરટપકે જોતાં,તેમાં જે સત્યતા પ્રતીતિ થાય છે,તે સત્યતા શાસ્ત્ર-આદિ દ્વારા સુક્ષ્મ રીતે જોતાં લીન થઇ જાય છે.

જેમ,શરદ-ઋતુના સૂર્યના પ્રકાશથી દેખવામાં આવતું,વાદળાઓનું મંડળ સૂર્યના પ્રકાશથી જ

સુકાઈને લીન થઇ જાય છે,તેમ,કાચા અવલોકનથી દેખવામાં આવતું જગત,

શાસ્ત્રાદિક દ્વારા કરવામાં આવતા પાકા અવલોકનથી લીન થઇ જાય છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-695

શિષ્ટ લોકોના વ્યવહારની પરંપરાથી પ્રાપ્ત થયેલા,યુદ્ધ-રૂપ-વગેરે (વ્યવહારિક) કાર્યો (કર્મો) જો આવી પડે-
તો રાગ (આસક્તિ) નો ત્યાગ કરીને તે કાર્યો (કર્મો) કરો.

કર્મો કરવાથી તમારા "તત્વ-બોધ" ને કશી હાનિ થવાની નથી.

"દેહની ચેષ્ટા-માત્ર નો (દેહના કર્મો નો) ત્યાગ કરવો" એ જીવનમુક્તિ-પણું નથી,

પણ શિષ્ટ લોકોના વ્યવહારની પરંપરાથી પ્રાપ્ત થયેલું "સ્વ-ધર્મ-રૂપ-કર્મ" કાર્ય કરવું-એ જ જીવનમુક્તપણું છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-694

અર્જુન કહે છે કે-લિંગ-શરીર વાસનામય જ છે અને તે શરીરમાં ચૈતન્યનું જે પ્રતિબિંબ છે -તે જ જીવ છે,(એમ આપે કહ્યું) તો પછી - જો વાસનાનો ક્ષય થાય,તો જીવનો પણ ક્ષય થાય,કેમ કે -

જે પદાર્થ જેની સત્તાથી થયો હોય તેનો નાશ થવાથી-તે પદાર્થ પણ નષ્ટ થઇ જાય એ સ્વાભાવિક છે.(અને જો) આ પ્રમાણે વાસનાનો ક્ષય થતા,જીવનો ક્ષય થઇ જાય તો પછી,

આનંદ ક્યાં પ્રગટ થાય? અને મિથ્યા ભ્રમ ટળી  જઈ  મોક્ષ પણ કોને થાય?

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-693

ભ્રાન્તિઓના ભારને ધરનારો-વાસના-વાળો-જીવ,અન્ન-પાન-આદિથી પોષાઈને,અનેક યોનિઓમાં ભમ્યા કરે છે.

વાસનાઓને (કાલ્પનિક રીતે) વશ થયેલો જીવ,વાસનાને લીધે જ,જયારે શરીરમાંથી જાય છે-ત્યારે,શરીરમાંથી સઘળી ગ્રહણ કરવાની શક્તિઓ (જ્ઞાનેન્દ્રિયોની શક્તિઓ) ને સાથે લઈને જાય છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-692

જે આસક્તિ છે તે જ કર્તા-પણું કહેવાય છે.જો મનમાં મૂર્ખતા હોય તો અકર્તાને પણ કર્તાપણું પ્રાપ્ત થાય છે,માટે મૂર્ખતાને જ છોડી દેવી.તત્વને જાણનારા ઉત્તમ ગુરુના આશ્રય ને લીધે,આસક્તિથી રહિત થયેલો

મહાત્મા પુરુષ સઘળાં કામો કાર્ય (કર્મો) કરતો હોય,તો પણ તેને,કર્તાપણું કદી પ્રાપ્ત થતું નથી.

આત્મા નાશવંત નથી,આદિ-અંતથી રહિત છે,અને કદી પણ જીર્ણ થતો નથી,એવો વિદ્વાનોનો નિશ્ચય છે.

આત્માને જાણનાર ઉત્તમ પુરુષો "આત્મા નષ્ટ થાય છે" એમ કદી ધારતા નથી

અને આત્માને જ આત્મા માનવાને લીધે,કદીપણ પોતાના આત્માને દેહાદિ-રૂપ ગણતા નથી.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-691

હે અર્જુન,તમે ભેદ-બુદ્ધિને બિલકુલ છોડી દઈ,પરમાત્માની સાથે એકતા પામીને,પછી,

કરવાનું કે ના કરવાનું કામ (કર્મ) કરશો તો પણ,તમે તે કર્મના કર્તા થશો જ નહિ.

જે પુરુષનાં સઘળાં કર્મો કામનાઓના સંકલ્પોથી રહિત હોય,

તેવા,જ્ઞાન-રૂપ અગ્નિથી બળી ગયેલાં કર્મો-વાળા પુરુષને વિદ્વાન લોકો પંડિત કહે છે.

જે પુરુષ,સૌમ્ય,સ્થિર,સ્વસ્થ,શાંત અને સઘળા વિષયોમાં સ્પૃહા વગરનો રહે,

તે પુરુષ ક્રિયાઓ કરતો હોય,તો પણ કોઈ ક્રિયાઓ કરતો નથી.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-690

હે અર્જુન,તમે માનને,મદને,શોકને,ભયને,તૃષ્ણાને,સુખને અને દુઃખને છોડી દો.આ સઘળું દ્વૈત મિથ્યા છે.

તમે સઘળા દ્વૈતના અધિષ્ઠાન-રૂપે એક અને સત-રૂપ થાઓ.

આ સેનાઓમાં જે માણસો-પશુઓ વગેરે છે-તેઓ પણ અનુભવ-રૂપ-બ્રહ્મ છે,

અને તેઓનો તમારા હાથથી જે ક્ષય થશે તે પણ અનુભવ-રૂપ બ્રહ્મથી જ થશે.

માટે (તે સર્વ) શુદ્ધ બ્રહ્મને, યુદ્ધ-રૂપ-સ્વ-ધર્મથી બ્રહ્મમય જ કરો.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-689

"આત્મા સર્વ-રૂપ છે" એમ સમજવામાં આવે -તો -

સુખ-દુઃખ આદિ ભેદો પણ આત્મા-રૂપ હોવાને લીધે પ્રતિકૂળ લાગે જ નહિ.

"દુઃખ આદિ ભેદો મિથ્યા જ છે" એમ સમજવામાં આવે તો,પણ મોટો લાભ એ જ છે કે-

મિથ્યાભૂત પદાર્થો (જગત-માં રહેલા પદાર્થો) સહન કરી શકાય એવા થાય છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-688

અહંતા-વૃત્તિ-વાળા ચિત્તમાં રહેનારી આ સઘળી સૃષ્ટિ -તથા-પ્રલય-રૂપી-વિકારો,એ આત્મામાં જ પ્રવર્તે છે.જેમ,પર્વતમાં પથરા-પણું,વૃક્ષમાં લાકડાપણું,અને તરંગોમાં જળપણું છે-તેમ તે પદાર્થોમાં આત્માપણું છે.

જે પુરુષ આત્માને સર્વ પદાર્થમાં અનુસ્યુત (વ્યાપી રહેલો) જુએ,સર્વ પદાર્થોને આત્મામાં અધ્યસ્ત (સ્થપાયેલા) જુએ,અને આત્માને અકર્તા જુએ,તે પુરુષને જ દેખતો સમજવો.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-687

ત્રૈલોક્યની અંદરના જળ અને બીજા અનેક પ્રકારના રસો,જીભ પર આવતા,

તે રસોનો જે "સામાન્ય અનુભવ" થાય છે તે "આત્મા" જ છે.સઘળાં શરીરોની અંદર
વિષયોથી રહિત-જે "સૂક્ષ્મ અનુભવ" રહ્યો છે-તે જ સર્વ-વ્યાપક આત્મા છે.

જેમ દુધની અંદર ઘી રહેલું છે-તેમ સર્વ પદાર્થોની અંદર અને દેહોની અંદર આત્મા રહેલો છે.

જેમ,રત્નોની અંદર અને બહાર તેજ રહેલું છે-
તેમ સઘળા દેહોની અંદર બહાર આત્મા રહેલો છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-686

શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે-સાકાર અને નિરાકાર-એ રીતે મારાં બે સ્વરૂપો છે.

૧) હાથ-પગ આદિ અવયવ-વાળું,શંખ,ચક્ર,ગદાને ધારણ કરનારું-જે રૂપ છે તેને "સાકાર-સ્વરૂપ" સમજો.

૨) આદિ-અંત થી રહિત,એક અને નિર્દોષ-જે મારું (બ્રહ્મ) સ્વરૂપ છે-તેણે "નિરાકાર સ્વરૂપ" સમજો.

કે જે સ્વરૂપ બ્રહ્મ,આત્મા,પરમાત્મા-વગેરે શબ્દોથી ઓળખાય છે.

જ્યાં સુધી તમે અજ્ઞાનને લીધે આત્માને જાણો નહિ,ત્યાં સુધી ચાર-ભૂજા-વાળા સાકાર સ્વરૂપનું પૂજન કર્યા કરો,

પછી ચિત્ત-શુદ્ધિના ક્રમથી જ્ઞાન થશે-ત્યારે મારું આદિ-અંતથી રહિત જે નિરાકાર સ્વરૂપ છે તે જોવામાં આવશે.

કે જેને જાણવાથી ફરીવાર જન્મ લેવો પડતો નથી.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-685

અર્જુન પૂછે છે-હે મહારાજ,જ્ઞાન,યોગ,બ્રહ્માર્પણ,સન્યાસ,સંગ-ત્યાગ અને ઈશ્વરાર્પણ -

એ બધાનાં સ્વરૂપ અનુક્રમથી મને કહો-જેથી મારો મોહ ટળી જાય.

શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે-સઘળા સંકલ્પો શાંત થતા,સઘળી વાસનાઓ વગરનું અને જેમાં કોઈ પણ ભાવના-વાળા-આકાર રહે નહિ-એવું જે પ્રત્યગાત્મા-સ્વ-રૂપ અવશેષ રહે-તે જ "પરબ્રહ્મ" કહેવાય છે.

૧) તેવા પરબ્રહ્મ-સ્વ-રૂપ ની પ્રાપ્તિ માટે જે ઉદ્યોગ કરવામાં આવે છે-તેણે વિદ્વાનો "જ્ઞાન" (અને યોગ) કહે છે.

૨) "સઘળું જગત અને હું પણ બ્રહ્મ છું" એવી સમજણથી જગતનો અને અહંકારનો નાશ-એને "બ્રહ્માર્પણ" કહે છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-684

હે અર્જુન,ક્ષત્રિયોને માટે "શાસ્ત્રોમાં કહેલું-સંગ્રામોમાંથી નહિ નાસવા-રૂપ" આ તમારું "કર્મ" (સ્વ-ધર્મ-કર્મ) જો કે બંધુઓના વધરૂપ હોવાને લીધે ક્રૂર છે,છતાં પણ,ચિત્ત-શુદ્ધિ દ્વારા બ્રહ્મજ્ઞાન આદિ સુખોને આપનાર થશે,અને ધર્મ,યશ,રાજ્ય તથા સ્વર્ગ-આદિ પ્રગતિને આપનાર પણ થશે.

જો કે ભીષ્મ-દ્રોણ આદિ પૂજ્ય લોકોની ઉપર શસ્ત્રો ઉગામવાં (કે શસ્ત્રો નાખી દેવાં) વગેરે ઘણા અધર્મો જેવું દેખાવાથી (હોવાથી) આ યુદ્ધ-રૂપી કર્મ ખરાબ જણાય છે,

તો પણ,તે કર્મ શાસ્ત્રોના "જે પ્રમાણો"થી -ઉત્તમ "કર્તવ્ય" (કર્મ) તરીકે ગણાય છે,

તે "પ્રમાણો"થી તમે -આ યુદ્ધ-ધર્મ-રૂપી (સ્વ-ધર્મ-રૂપી) "કર્તવ્ય" (કર્મ) કરીને,આ (ધર્મ) યુદ્ધમાં વિજય પામો.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-683

આત્મા મર્યાદા (માપ) થી રહિત છે,સર્વદા એક-રૂપ છે,આકાશથી પણ સુક્ષ્મ છે,
અને સર્વ-વ્યાપક છે.માટે તેનું,શું-શાથી અને શી રીતે નાશ પામે?

એ અવ્યક્ત અને આદિ-મધ્ય-અંતથી રહિત આત્માનું અવલોકન કરો.

મર્યાદાઓથી રહિત અને નિર્દોષ જે આત્મ-ચૈતન્ય છે-તે જ તમે છો.

તમે અજન્મા છો,નિત્ય  છો અને દોષો-રૂપી રોગોથી રહિત છો.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-682

આ પ્રમાણે થતાં,દેવતાઓ,પૃથ્વીનો ભાર ઉતારવા માટે ઘણીઘણી યુક્તિઓથી એ વિચિત્ર પ્રાણીઓનો નાશ કરવાની ગોઠવણ કરે છે.આવી પદ્ધતિ ચાલતાં હજારો યુગો,વ્યવહારો અને અનંત બ્રહ્માંડો વીતી ગયાં છે.

આ સૃષ્ટિમાંના યમ-રાજા કે જે સૂર્યના પુત્ર છે,અને પિતૃઓના અધિપતિ કહેવાય છે,

તે કેટલાએક કાળ ગયા પછી,પોતાના પાપના નાશને માટે બાર વર્ષ સુધી તપ કરશે,અને

લોકોને મારવાનું કામ બંધ રાખશે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-681

સૂર્ય-મંડળના જીવો સ્વપ્નથી મોહ પામ્યા હોય,તેમ સૂર્યની અંદર પણ ત્રૈલોક્ય-રૂપી ભ્રમને દેખે છે,

અને ભેદોની કલ્પનાઓથી,તેઓ (જીવો) પોતે પણ ભમ્યા કરે છે.

વ્યક્તિગત જીવો,વાસ્તવિક રીતે સર્વ-વ્યાપક પણાને લીધે, અને મર્યાદા (માપ)થી રહિત-સત્ય,હોવાને લીધે,જે જે વસ્તુઓની ભાવના કરે છે,તે તે વસ્તુને તરત પોતાની સત્તાના આરોપથી સત્ય જેવી માની લે છે,

એટલા માટે સંસાર સંબંધી વસ્તુઓમાં "આસક્તિ"ના ત્યાગથી,

"સંસાર સાચો છે-એવા ભ્રમ"ની નિવૃત્તિ થતા,તત્વવેત્તાને જીવનમુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-680

આ સંસારમાં કંઈ છોડાતું નથી અને કંઈ લેવાતું પણ નથી,કેમ કે આત્મા જ બહારના તથા અંદરના આકારો-રૂપે પ્રકાશે છે.જે આ સઘળું બ્રહ્માંડ છે-તે ચૈતન્યનો જ ચમત્કાર છે,માટે ભેદોની કલ્પનાઓ જ છોડી દો.

આપણે તત્વ-બોધથી શોભી રહ્યા છીએ.

આ બહારનું કે અંદરનું જગત-કોઈ પણ કાળે,ચૈતન્યથી જુદું છે જ નહિ.

Yog-Vasishth-Gujarati-યોગવાસિષ્ઠ મહારામાયણ-ઉત્તર રામાયણ-679

એ લિંગ શરીર આકાર વિનાનું હોવા છતાં પણ અત્યંત પુષ્ટ છે,વાયુ-રૂપ છતાં પણ દુર્ભેદ્ય છે અને સુક્ષ્મ છતાં દ્રઢ છે.

એ લિંગ શરીર,વૈરાગ્ય-આદિના અભ્યાસથી અને શમાદિક સાધનોની સંપતિના ક્રમથી,

શાંત થાય તો જ મુક્તિ થાય છે.એ લિંગ શરીરની-સુષુપ્તિ અને સ્વપ્ન-એવી બે અવસ્થાઓ છે,

તેમાં સુષુપ્તિ અવસ્થામાં વાસના-રૂપે સઘળા જડ-પ્રપંચનો નાશ થાય છે પણ સ્વપ્નાવસ્થામાં જડ-પ્રપંચ દેખાય છે.

એ લિંગ-શરીર,મોક્ષ પ્રાપ્ત થતા સુધી,સ્થાવર-જંગમ-વગેરે આકારો લઈને ભમ્યા કરે છે.

સર્વ જીવોનું આ લિંગ-શરીર કોઈ સમયે સુષુપ્તિ અવસ્થામાં તો કોઈ સમયે સ્વપ્નાવસ્થામાં રહે છે.

પણ,લિંગ શરીરની સર્વથા શાંતિ તો મોક્ષમાં જ છે.

Gita-As it is-Gujarati Shloka and Translation-8x11- published Book at amazon

આ જ -ભગવદ-ગીતા-મૂળ-રૂપે-ની ઓડીઓ-બુક સાંભળવા અહીં ક્લિક કરો 


https://drive.google.com/file/d/0B0KlLykaUNP4b3RaVDNSUXNBRlU/view?usp=sharing