અષ્ટાવક્ર ગીતા-૨૧

PREVIOUS PAGE

NEXT PAGE

INDEX PAGE

પ્રકરણ-૧૫

અષ્ટાવક્ર કહે છે-કે-

એક સત્વ-બુદ્ધિ-વાળો પુરુષ માત્ર થોડા ઉપદેશ થી જ કૃતાર્થ (ધન્ય) થઇ જાય છે, જયારે,

--અસત્ બુદ્ધિ વાળો બીજો જીવનપર્યંત જિજ્ઞાસુ હોવા છતાં મોહ ને પામે છે.   (૧)

વિષયોમાં થી રસ જતો રહેવો (વૈરાગ્ય)–એ જ-મોક્ષ છે,

--વિષયોમાં રસ હોવો-એ જ –બંધન છે,

--ટૂંકમાં આ આટલું જ માત્ર “જ્ઞાન-વિજ્ઞાન” છે,તે સમજી તારી ઈચ્છામાં આવે તેમ કર.   (૨)

આ તત્વજ્ઞાન અત્યંત બોલવાવાળા,પ્રવૃત્તિ મય,મહાજ્ઞાની પંડિત પુરુષ ને

--મૂંગો,પ્રવૃત્તિ  વગરનો(જડ), અને જગતને તે બહાર થી આળસુ દેખાય તેવો કરી નાખે છે,

--આથી જગતના ભોગાભિલાષી (ભોગો ની ઈચ્છાવાળા) મનુષ્યો વડે તે તત્વજ્ઞાન ત્યજાયેલું છે.     (૩)

તું દેહ નથી કે દેહ તારો નથી,તું ભોક્તા (ભોગવનાર) નથી કર્તા (કર્મો નો કરનાર)  નથી,

--તું શુદ્ધ ચૈતન્ય-રૂપ (આત્મા-રૂપ) અને સાક્ષી-રૂપ છે,એટલે (અને તને કોઈ ઈચ્છા પણ નથી)

--કોઈ પણ જાતની ઈચ્છા રાખ્યા વગર સુખપૂર્વક વિચર. (સુખી થા)         (૪)

રાગ અને દ્વેષ (દ્વૈત) એ તો મન ના ધર્મો છે, તારા (આત્માના) નહિ,

--અને (એટલે) મન તો તારું કદી છે જ નહિ,પણ તું તો,

--નિર્વિકલ્પ (વિકલ્પ વગરનો) નિર્વિકાર,અને બોધ (જ્ઞાન) સ્વ-રૂપ છે,માટે સુખપૂર્વક વિચર.  (૫)

સર્વ ભૂતોમાં (જીવોમાં) પોતાના આત્મા ને અને પોતાના આત્મા માં સર્વ ભૂતો ને (જીવોને) જાણી ને,

--અહંકાર અને મમત્વ (મમતા-આસક્તિ) વગરનો થઇ ને તું સુખી થા.   (૬)

સમુદ્રમાં જેમ તરંગો થાય છે, તેમ આ જગત સ્ફૂરે(બને) છે,(જગત એ સમુદ્રના તરંગ જેવું છે)

--અને એ જ તું છે,(તું જ એ સમુદ્ર અને એ સમુદ્રનું તરંગ પણ છે-બંને જુદા નથી)

--માટે,હે,ચૈતન્ય-સ્વ-રૂપ તું સંતાપ વગરનો થા.       (૭)

હે પ્રિય (તાત-સૌમ્ય) તું શ્રદ્ધા રાખ, તું શ્રદ્ધા રાખ, અને અહીં (જગતમાં) મોહ ના પામ, (કારણ કે),

--તું જ્ઞાન-સ્વ-રૂપ, આત્મા (પરમાત્મા) સ્વ-રૂપ છે અને પ્રકૃતિ  થી પર છે.   (૮)

ગુણો (સત્વ-રજસ-તમસ) થી લપટાયેલો (ઢંકાયેલો) આ દેહ,

--ક્યારેક સ્થિત,તો ક્યારેક આવે અને જાય છે, પણ

--આત્મા તો નથી આવતો કે નથી જતો, તો શા માટે તું તેનો શોક કરે છે ?   (૯)

ચાહે આ શરીર કલ્પ (સમયનું એક માપ=અબજો વર્ષ) ના અંત સુધી રહે કે આજે જ પડે, પણ

--તું કે જે ચૈતન્ય-માત્ર-સ્વ-રૂપ છે, તેની શી વૃદ્ધિ છે કે શી હાનિ છે ?    (૧૦)

તારા-રૂપી અનંત મહાસાગર માં જગત-રૂપી તરંગ આપોઆપ (સ્વ-ભાવથી),

--ઉદય થાય (બને) કે અસ્ત થાય (નાશ પામે) પણ તેથી,

--તારી વૃદ્ધિ પણ થતી નથી કે નાશ પણ થતો નથી.    (૧૧)

હે પ્રિય, તું ચૈતન્યમાત્ર-સ્વ-રૂપ (આત્મા) છે,અને આ જગત તારાથી ભિન્ન (જુદું) નથી, તો પછી,

--ત્યાજ્ય (ત્યાગવું) અને ગ્રાહ્ય (ગ્રહણ કરવું) ની કલ્પના,

--કોને,કેવી રીતે અને ક્યાંથી હોઈ શકે ?   (૧૨)

તું “એક”, ”નિર્મળ”,  “શાંત”, “અવ્યય” (અવિનાશી), “ચિદાકાશ” (ચૈતન્ય-રૂપ-આકાશ) છે,

--અને આવા તારા માં જન્મ ક્યાંથી? કર્મ કયાંથી? અને અહંકાર પણ ક્યાંથી?(હોઈ શકે ?)   (૧૩)

જે જે તું જુએ છે ત્યાં ત્યાં તું એકલો જ ભાસમાન (દેખાય) થાય છે, વધુ શું કહું ?

--સોનાના બાજુબંધ અને સોનાના ઝાંઝર, શું સોનાથી ભિન્ન (જુદાં) ભાસે (દેખાય) છે ખરા ?  (૧૪)

જે “આ” છે તે “હું” છું, કે “હું” નથી-એવા ભેદભાવ (દ્વૈત) ને છોડી દે,અને,

--બધું ય “આત્મા” (અદ્વૈત) છે-એમ નિશ્ચય કરી,સંકલ્પ વગરનો થઇ સુખી થા.    (૧૫)

તારા અજ્ઞાન થી જ આ જગત ભાસે (દેખાય) છે, પરંતુ,

--વસ્તુતઃ તો (સાચમાં તો) તું એકલો જ (એક-અદ્વૈત) છે અને તારાથી જુદો કોઈ

--સંસારી (બંધન વાળો) અને અસંસારી (મુક્ત) છે જ નહિ.      (૧૬)

આ સંસાર એ ભ્રાંતિમાત્ર છે, બીજું કંઇ નહિ,એવો નિશ્ચય કરનાર,

--વાસનાઓ વગરનો અને કેવળ ચૈતન્ય-રૂપ મનુષ્ય,જગત માં જાણે કાંઇ છે જ નહિ,

--એમ સમજી ને શાંત બને છે.    (૧૭)

સંસાર-સાગર માં એક તું જ છે,હતો, અને હોઈશ.તને બંધન પણ નથી અને મોક્ષ પણ નથી,

--માટે તું કૃતાર્થ (ધન્ય) હોઈ ,સુખી થા.   (૧૮)

હે,ચૈતન્ય-રૂપ જનક,સંકલ્પ-વિકલ્પ થી તારા ચિત્તને (મન ને) ક્ષોભિત (દુઃખી) ના કર,પણ,

--મન ને શાંત કરી,આનંદ રૂપ પોતાના આત્મા માં સ્થિર થા.   (૧૯)

ધ્યાન (મનન) નો સર્વત્ર ત્યાગ કર અને હૃદયમાં કાંઇ પણ ધાર (ધારણા) કર નહિ,

--તું આત્મા હોઈ મુક્ત જ છે,પછી વિચારો કરીને શું કરવાનો છે ?   (૨૦)

પ્રકરણ-૧૫-સમાપ્ત-અનુસંધાન-પ્રકરણ-૧૬

PREVIOUS PAGE

NEXT PAGE

INDEX PAGE