અધ્યાય-૧૨૩-કુંતીપુત્રોની ઉત્પત્તિ
II वैशंपायन उवाच II संवत्सरवृते गर्भे गान्धार्या जनमेजय I आह्वयामास वै कुंती गर्भार्थे धर्ममच्युतम् II १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-હે જન્મેજય,ગાંધારીને ગર્ભ ધર્યાને જયારે એક વર્ષ થયું હતું,ત્યારે કુંતીએ,ગર્ભને માટે અવિનાશી ધર્મરાજનું આવાહન કર્યું.તે દેવીએ વિધિપૂર્વક,પૂર્વે દુર્વાસા મુનિએ આપેલ મંત્રનો જાપ કરવા માંડ્યો,
મંત્રના બળથી ધર્મદેવ વિમાનમાં બેસી ત્યાં આવ્યા અને કુંતીને પૂછ્યું કે-'તને હું શું આપું?'
અધ્યાય-૧૨૨-કુંતીને પુત્રોત્પત્તિની આજ્ઞા
II वैशंपायन उवाच II एवमुक्त स्तया राजा तां देवीं पुनरन्नवीत I धर्मविद्वर्मसंयुक्तमिदं वचनमुतमम II १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-કુંતીએ આમ કહ્યું એટલે રાજાએ કુંતીને ધર્મયુક્ત ઉત્તમ વચન કહ્યાં.
પાંડુ બોલ્યા-પૂર્વે,વ્યુષિતાશ્વે,તેં કહ્યું તે જ પ્રમાણે કર્યું હતું.કેમ કે તે દેવતુલ્ય હતો.હવે,તું.ધર્મજ્ઞ અને
મહાત્મા ઋષિઓએ જે પુરાતન ધર્મતત્વ જોયું હતું,તે સાંભળ.હે સુવદના,કહે છે કે-પૂર્વે સ્ત્રીઓને
કોઈ જાતનું બંધન નહોતું.ઈચ્છા પ્રમાણે ઘૂમનારી ને વિહાર કરનારી તે સ્ત્રીઓ સ્વતંત્ર હતી.(1-4)
અધ્યાય-૧૨૧-વ્યુષિતાશ્વનું ઉપાખ્યાન
II वैशंपायन उवाच II एवमुक्ता महाराज कुंती पाण्डुममापत I कुरुणामृपमं धीरं तदा भूमिपति पतिम् II १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-પાંડુએ આમ કહ્યું એટલે કુંતીએ,કુરુઓમાં સિંહ જેવા પોતાના પતિં,પાંડુને કહ્યું કે-
'હે ધર્મજ્ઞ,આપનામાં હું અનન્ય પ્રીતિવાળી છું,ને મને ધર્મપત્નીને આવું કહેવું તમને કોઇ રીતે યોગ્ય નથી.
તમે જ,ધર્મપૂર્વક મારામાં ગમન કરી,પુત્રો ઉત્પન્ન કરો.હું તમારી સાથે સ્વર્ગમાં આવીશ.તમારા સિવાય કોઈ
બીજા પાસે હું મનથી એ પણ નહિ જાઉં,પૃથ્વીમાં તમારાથી ચડિયાતો કોણ છે ? હે ધર્માત્મા,પૂર્વે મેં એક પુરાણકથા સાંભળી હતી તે અત્યારે હું તમને કહું છું તે તમે સાંભળો.(1-6)
II वैशंपायन उवाच II तत्रापि तपसि श्रेष्ठे वर्तमानः स वीर्यवान I सिद्ध्चारणसंघानां बभूव प्रियदर्शनः II १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-શ્રેષ્ઠ તપમાં રહેલા તે વીર્યવાન પાંડુરાજા,ત્યાં પણ સિદ્ધો ને ચારણો માટે
પ્રિયદર્શન થયા.સેવાપ્રિય,અનહંકારી,વશ મનવાળા ને જિતેન્દ્રિય એવા,તે પાંડુ પોતાના તપથી
સ્વર્ગે જવા,પરાક્રમશીલ થયા.નિર્મળ તપ કરીને.તે પાંડુ,બ્રહ્મર્ષિ જેવા થયા.
એક દિવસે અમાસના દિવસે,ઋષિ-મહર્ષિઓ,બ્રહ્માના દર્શને નીકળ્યા,
ત્યારે પાંડુએ તેમને પૂછ્યું કે-'આપ સર્વ ક્યાં જઈ રહયા છો?'
ઋષિઓ બોલ્યા-'આજે બ્રહ્મલોકમાં મહાત્માઓ,દેવો,ઋષિઓ-આદિનું મહાસંમેલન છે,
સ્વયંભૂનાં દર્શનની ઈચ્છાથી અમે ત્યાં જઈએ છીએ'(1-6)
II वैशंपायन उवाच II तं व्यतीतमतिक्रम्य राजा स्वमिव बान्धवम् I समार्यः शोकदुखार्तः पर्यदेवदासुरःII १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-હવે શોક અને દુઃખથી પીડિત થયેલા તે આતુર પાંડુરાજે મરણશરણ થયેલા
એ મૃગને ત્યાં છોડ્યો અને પત્નીઓ સાથે તેના બાંધવની જેમ વિલાપ કરવા માંડ્યો (1)
II जनमेजय उवाच II कथितो धार्तराष्ट्राणामार्पः संभव उत्तमः I अमनुष्यो मनुष्याणां भवत ब्रह्मवादिना II १ II
જન્મેજય બોલ્યા-હે બ્રહ્મવાદીન,માનવોમાં અમાનવ એવી ધૃતરાષ્ટ્ર પુત્રોની શ્રેષ્ઠ ઉત્પત્તિ કથા કહી,તે મેં સાંભળી,
હવે તમે પાંડવોની વાત કહો.(આગળ) અંશાવતરણ પર્વમાં,તમે કહ્યું હતું કે-તે સર્વે માહતામો,ઈંદ્રરાજ જેવા પરાક્રમી ને દેવાંશી હતા.તો તેઓના જન્મથી માંડીને બધું હું સાંભળવા ઈચ્છું છું (1-4)
અધ્યાય-૧૧૬-દુઃશલાની જન્મકથા
II जनमेजय उवाच II धृतराष्ट्रस्य पुत्राणामादितः कथितं त्वया I ऋषिः प्रसादात्तुशतं न च कन्या प्रकिर्तिता II १ II
જન્મેજય બોલ્યા-તે વ્યાસ ઋષિના પ્રસથી,ધૃતરાષ્ટ્રને સો પુત્રો થયા તે તમે પહેલાં કહ્યું.પણ તે વખતે કન્યા વિશે,
તમે કશું જ કહ્યું નહોતું.મહર્ષિ વ્યાસે તો કહ્યું હતું કે 'સો પુત્રોવાળી થા' તો આ કન્યા ક્યાંથી ઉત્પન્ન થઇ?
જો મહર્ષિએ માંસપેશીના સો ભાગ જ કર્યા હોય,અને ગાંધારી,જો ફરીથી પ્રજાવતી થઇ જ ન હોય
તો,દુઃશલાનો જન્મ કેવી રીતે થયો?તે વિશે આપ,મને યથાવત કહો,મને આ વિશે કુતુહલ થયું છે.(1-5)
II वैशंपायन उवाच II धृतराष्ट्राम्यनुज्ञातः स्वबाहुविजितं धनम् I भीष्माय सत्यवत्यै च मात्रे चोपजहार सः II १ II
વૈશંપાયન બોલ્યા-પછી,પાંડુએ,ધૃતરાષ્ટ્રની આજ્ઞા મેળવીને,પોતાના બાહુબળથી જીતેલું તે ધન,ભીષ્મ,સત્યવતી
અને પોતાની માતાને અર્પણ કર્યું.વળી વિદુરને તથા મિત્રો સુધ્ધાંને તે ધનથી સંતુષ્ટ કર્યા.સત્યવતીએ પણ,પોતાને મળેલા ધનથી ભીષ્મ ને કૌશલ્યાને પ્રસન્ન કર્યા.તેજસ્વી પાંડુને ભેટી,માતા કૌશલ્યા અપાર આનંદ પામી.(1-4)
અધ્યાય-૧૧૨-કુંતીની સાથે પાંડુના લગ્ન
II वैशंपायन उवाच II सत्वरुपगुणोपेता धर्मारामा महाव्रता I दुहिता कुन्तिभोजस्य पृथा पृथुललोचना II १ II
કુંતીભોજની વિશાળ નેત્રવાળી પુત્રી પૃથા (કુંતી),મહાવ્રતીની અને સત્વ,રૂપ ને ગૂંથી સંપન્ન હતી.ને
આ યૌવનવંતી કન્યાને કેટલાયે રાજાઓએ પ્રાર્થી (ઈચ્છી) હતી.કુંતીભોજે,તેનો સ્વયંવર રચાવ્યો હતો,
તે સ્વયંવરમાં,કુંતીએ રાજાઓમાં સિંહ જેવા,વિશાલ છાતીવાળા,બીજા ઈન્દ્રની જેમ વિરાજેલા,
પાંડુને જોયા,ને તે હૃદયથી વ્યાકુળ થઇ,કુંતીના અંગમાં અનગ વ્યાપ્યો,
ને શરમાતાં શરમાતાં,તેણે,રાજા પાંડુના ગળામાં હાળમાળા પહેરાવી દીધી.(1-8)
II वैशंपायन उवाच II शूरो नाम यदुश्रेष्ठो वसुदेवपिताSभवत् I तस्य कन्या पृथा नाम रूपेणाप्रतिमाSभुपि II १ II
યદુઓમાં શ્રેષ્ઠ એવા શૂરસેન નામે વસુદેવના પિતા હતા.તેમને પૃથ્વીમાં અજોડ રૂપવાળી પૃથા નામે એક કન્યા હતી.તેણે પોતાના,સંતાનવિહીન ફોઈના છોકરા કુંતીભોજને પોતાનું પહેલું બાળક આપવાની અગાઉથી
પ્રતિજ્ઞા કરી હતી,તેથી તે સત્યવાદી શૂરસેને પોતાની પહેલી કન્યા પૃથાને કુંતીભોજને આપેલી.(1-3)
અધ્યાય-૧૧૦-ધૃતરાષ્ટ્રનાં ગાંધારી સાથે લગ્ન
II भीष्म उवाच II गुणैः समुदितं सभ्यगिदं नः प्रथितं कुलं I अत्यन्यान्प्रुथिवीपालान् पृथिव्यामधिराज्यभाक्II १ II
ભીષ્મ બોલ્યા-આપણું આ પ્રસિદ્ધ કુળ,સારી રીતે ગુણોથી પ્રકાશી રહ્યું છે,અને બીજા પૃથ્વીપાલો કરતાં,તે પૃથ્વીમાં અધિરાજય ભોગવે છે.આપણા આ કુળને પૂર્વે,ધર્મજ્ઞ રાજાઓએ રક્ષ્યુ છે અને આ લોકમાં કદી પણ ઉચ્છેદ પામ્યું નથી.મેં,સત્યવતી ને મહાત્મા વ્યાસે,કુળના તંતુઓરૂપ એવા તમારામાં તેને ફરીવાર સંસ્થાપિત
કર્યું છે.આથી,મારે તેમ જ તમારે નિઃસંશય એવું કરવું જોઈએ કે જેથી આ કુળ વિશાલ વૃદ્ધિ પામે.
અધ્યાય-૧૦૯-પાંડુનો રાજ્યાભિષેક
II वैशंपायन उवाच II तेपु त्रिपु कुमारेषु जातेषु कुरुजांगलं I कुरुवोSथ कुरुक्षेत्रं त्रयवेत दवर्धत II १ II
તે ત્રણ કુમારો (ધૃતરાષ્ટ્ર-પાંડુ-વિદુર) જન્મતાં,કુરુઓ અને કુરુજાંગાલ તથા કુરુક્ષેત્ર-એ ત્રણે ઉન્નતિને પામ્યાં.
ભૂમિ ધાન્યવાળી ને ધાન્ય રસવાળાં થયાં.ઋતુએ વરસાદ વરસવા લાગ્યો,વૃક્ષો ફૂલ-ફળ ને રસ વાળા થયાં.
પશુ-પંખીઓ આનંદિત થયાં,વણિકો ને શિલ્પીઓથી નગરો ભરાઈ ગયાં.શૂરવીર,વિદ્વાનો અને સંતો સુખસંપન્ન થયા,
ત્યારે કોઈ ચોરી થતી નહોતી,અધર્મ થતો નહોતો,ને રાજ્યના સર્વ પ્રદેશોમાં સતયુગ વર્તતો હતો.(1-5)
અધ્યાય-૧૦૭-માંડવ્ય-ઋષિનું ઉપાખ્યાન
II जनमेजय उवाच II किं कृतं कर्म धर्मेण येन शापमुपेयिवान I कस्य शापाश्च ब्रह्मर्पे: शूद्रयोनायजायत II १ II
જન્મેજય બોલ્યા-ધર્મે એવું તે કયું પાપ કર્યું હતું કે,જેથી તે શાપ પામ્યા હતા?
કયા બ્રહ્મર્ષિના શાપથી તે શૂદ્રયોનિમાં જન્મ્યા હતા?
વૈશંપાયન બોલ્યા-માંડવ્ય નામના એક તપોનિષ્ઠ બ્રાહ્મણ હતા,કે જે આશ્રમના બારણામાં આવેલ
એક ઝાડના મૂળ આગળ હાથ ઊંચા રાખીને મૌનવ્રતમાં,લાંબા કાળ સુધી તપ કરી રહ્યા હતા.